က်---က်န္စစ္သား မွ ကြၽန္းႀကီး ၄-ကြၽန္း

က်န္စစ္သား၏ အမည္ ၅-ပါး။ ။ ေအာက္ပါအမည္ေတာ္ ငါးပါးျဖင့္ သကၠရာဇ္ ၄၂၆-ခုႏွစ္တြင္ မင္းအျဖစ္သို႔ေရာက္ေသာ ပုဂံမင္းတစ္ပါးျဖစ္သည္။
(၁) သတ္ရာတြင္မပါ က်န္ေနေသာေၾကာင့္ က်န္စစ္သား၊
(၂) ၾကန္အင္ လကၡဏာႏွင့္ျပည့္စံုေသာေၾကာင့္ ၾကန္စစ္သား၊
(၃) ပရိမၼအရပ္တြင္ ဖြားျမင္ေသာေၾကာင့္ ပရိမၼစစ္သား၊
(၄) ေရတိုက္ရာတြင္ စက္ထြက္၍ ကရားလန္ေသာေၾကာင့္ ကရားလန္စစ္သား၊
(၅) ငထီးလႈိင္ရြာသူႀကီး၏ အရွင္ျဖစ္ေသာေၾကာင့္ ထီးလႈိင္ရွင္။

က်မ္းဂန္အျပား၊ မ်ိဳး ၈-ပါး၊ ေျဖၾကား ျမတ္အရွင္။ ။ က်မ္းစာတို႔၏ အမ်ိဳးအမည္အျပားကို သာသနာလကၤာရ စာတန္း၌ ဤရွစ္ပါးႏွင့္ ေရတြက္ျပဆိုထားသည္ကို က်မ္းဂန္ေခၚ၏။
(၁) အ႒ကထာ- သံဂါယနာ၀င္ ပိဋက ပါဠိေတာ္မူရင္း၏ အနက္ကိုဖြင့္ျပေသာ က်မ္းမ်ား၊
(၂) ဋီကာ- အ႒ကထာ၏အနက္ကို ဖြင့္ျပေသာ က်မ္းမ်ား၊
(၃) အႏု- ဋီကာ၏အနက္ကို အႏုစိတ္ထပ္ဖြင့္ေသာက်မ္းမ်ား၊
(၄) မဓု- အႏု၏အနက္ကိုပင္ ထပ္ဖြင့္၍ ျပေသာက်မ္းမ်ား၊
(၅) လက္သန္း- အထက္ပါက်မ္းစာတို႔ကို အက်ဥ္းခ်ံဳး၍ ထိမိေအာင္ျပေသာ က်မ္းစာမ်ား၊
(၆) ဂဏၭိ- အထက္ပါက်မ္းစာတို႔၏ ခက္ဆစ္ပုဒ္တို႔ကိုထုတ္ကာ ရွင္းျပေသာက်မ္း၊
(၇) ေယာဇနာ- ေဒသအားေလ်ာ္စြာ အနက္ဘာသာျပန္ၾကေသာ ပါဠိ အ႒ကထာ ဋီကာတို႔၏ ဘာသာျပန္က်မ္းစာမ်ား၊
(၈) ဂႏၴႏၲရ-ပါဠိ အ႒ကထာ စသည္တို႔မွ တစ္ပါးေသာ အလြတ္ အထူးအျခား (ဆန္း အလကၤာ စသည္) က်မ္းစာတို႔ကို ေခၚဆို၏။

က်မ္းဂန္တတ္ေက်ာ္၊ ဆရာေတာ္၊ ၄-ေဖၚ နာမည္ႀကီး။ ။ ၎င္းသ႐ုပ္ကို (ေက်ာ္ ၄-ပါး)၌ ႐ႈပါ။

က်ီးတို႔၏ ၀တ္အက်င့္ ၅-ပါး။ ။ မင္းလုပ္သူတို႔ လိုက္ယူက်င့္သံုးရန္ ရာဇမတၱန္က်မ္း၌ ျပသည္။
(၁) ေမထုန္ကိုလွ်ိဳ႕၀ွက္စြာက်င့္ျခင္း၊
(၂) ရန္သူမ်ားကို အခါမလပ္ ၾကည့္႐ႈဆင္ျခင္တတ္ျခင္း၊
(၃) အစာမ်ားေတြ႕လွ်င္ အေဖၚတို႔ကိုေခၚ၍စားျခင္း၊
(၄) အစာႏွင့္ရန္သူကို တစ္ၿပိဳင္နက္ၾကည့္ျခင္း၊
(၅) လံု႔လရွိျခင္း။

က်ံဳးမ်ိဳး ၃-ပါး။ ။ ၿမိဳ႕ျပည္၏ အခံအတားျဖစ္ေသာ က်ံဳးသံုးပါး။
(၁) ေရက်ံဳး- ေရျပည့္လ်က္ ငါးရဲ မိေက်ာင္းတို႔ျဖင့္ ေသာင္းက်န္းေသာက်ံဳး၊
(၂) ညြန္က်ံဳး- ရြႊ႕ံညြန္တို႔ျဖင့္ျပည့္ေစလ်က္ ကူးေျမာက္ႏိုင္ခက္ေသာက်ံဳး၊
(၃) က်ံဳးေခ်ာက္- နက္ေစာက္ေသာ ေခ်ာက္ကမ္းပါးသဖြယ္ က်ံဳးတစ္မ်ိဳး။

ေက်းဇူးေတာ္မ်ား ၁၈-ပါး၊ ဘုရားျမတ္မုနိန္။ ။ ဘုရားသခင္ႏွင့္ ပတ္သတ္ေသာ အာေ၀ဏိကဂုဏ္ေတာ္ ၁၈-ပါးကိုပင္ ေက်းဇူးေတာ္ဟူေသာ ေ၀ါဟာရျဖင့္ ေခၚဆိုၾကေသး၏၊ သ႐ုပ္အက်ယ္ကို (အာေ၀ဏိကဂုဏ္ေတာ္ ၁၈-ပါး)၌ ျပခဲ့ၿပီ။

ေက်းဇူးရွင္ႀကီး ၁၀-ပါး။ ။ ၎င္းသ႐ုပ္ကို ခင္ပြန္းႀကီး ၁၀-ပါး၌ ႐ႈပါ။

ေက်းမ်ိဳး ၈-ပါး။ ။ ၾကက္တူေရြးေခၚ ငွက္သတၱ၀ါကိုဆိုသည္၊ ဤ၌ ဆက္ရက္ေလးမ်ိဳး ေက်းရွစ္မ်ိဳးႏွင့္ ခ်ိဳးမ်ိဳးေလးပါး}ဟု သီရိ၀ိဇယခ်ီ မင္းနန္ပ်ိဳ႕တြင္ စပ္ဆိုသည့္အတိုင္းျဖစ္သည္။
(၁) ေဖါင္းကား၊
(၂) တမာ၊
(၃) ေက်းသႏၲာ၊
(၄) ေက်း၀ါ၊
(၅) ေက်းက်ဳတ္၊
(၆) ၾကက္ေတာ၊
(၇) ေက်းကုလား၊
(၈) ေက်းပုဏၰား။
(ေ၀ါဟာရလိနတၱ ဒီပနီမွ။)

ေက်ာက္မ်ိဳး ငါးပါး။ ။ ေဆးက်မ္းမ်ား၏အေပါင္းေ၀ါဟာရ။
(၁) ေက်ာက္ပြင့္၊
(၂) ေက်ာက္ျမႇဳပ္၊
(၃) ေက်ာက္ခက္၊
(၄) ေက်ာက္ခ်ဥ္၊
(၅) ဇ၀က္သာ၊
(အခ်ိဳ႕ဆရာတို႔ကား ဇ၀က္သာအစား ေက်ာက္စက္ကို ထည့္ၾက၏။)

ေက်ာက္ျမတ္ရတနာမ်ိဳး ၂၄-ပါး။ ။ ဥဒါန္း အ႒ကထာ မုစလိႏၵ၀ဂ္ အဖြင့္၌လာသည္။
(၁) ေက်ာက္မ်က္ရြဲ၊
(၂) ၀ရဇိန္ေက်ာက္ (စိန္)၊
(၃) မဟာနီလာေက်ာက္၊
(၄) ဣႏၵနီလာေက်ာက္၊
(၅) မသာရဂလ္ေက်ာက္၊
(၆) ပဒုမရာဂေက်ာက္၊
(၇) ဥႆဖယားေက်ာက္၊
(၈) ကရတၳ၀န္ေက်ာက္၊
(၉) သုလာကေက်ာက္၊
(၁၀) အမ်က္ေက်ာက္၊
(၁၁) ေလာဟိတကၤေက်ာက္၊
(၁၂) ဖန္မွန္ေက်ာက္၊
(၁၃) သႏၲာေက်ာက္၊
(၁၄) ေဇာတိရသ္ေက်ာက္၊
(၁၅) ေဂၚမုတ္ေက်ာက္၊
(၁၆) ေဂၚမိတ္ေက်ာက္၊
(၁၇) ေသာဂႏၶိကေက်ာက္၊
(၁၈) ပုလဲေက်ာက္၊
(၁၉) ခ႐ုသင္းေက်ာက္၊
(၂၀) မ်က္စဥ္းေက်ာက္၊
(၂၁) ရဇ၀တၱေက်ာက္၊
(၂၂) ျမေက်ာက္၊
(၂၃) ပယင္းေက်ာက္၊
(၂၄) ျဗဟၼဏိေက်ာက္။

ေက်ာင္းအဂၤါ ၅-ပါး။ ။ ျမတ္စြာဘုရား၊ သို႔မဟုတ္ ရဟန္းသံဃာေတာ္မ်ား သီတင္းသံုးရန္သင့္ေလ်ာ္ေသာ ေက်ာင္းအဂၤါငါးပါးဟူ၏။
(၁) ၿမိဳ႕ရြာႏွင့္ သြားေရးလာေရး မေ၀းလြန္းျခင္း၊
(၂) ၿမိဳ႕ရြာႏွင့္ မနီးကပ္လြန္းပဲအသံဆိတ္ၿငိမ္ျခင္း၊
(၃) သြားလမ္းလာလမ္းႏွင့္ ျပည့္စံုျခင္း၊
(၄) လူတိုင္းလူတိုင္း အလိုရွိေသာအခါ သြားလာဖို႔ လြယ္ကူျခင္း၊
(၅) အာ႐ံုငါးပါး လူသံသူသံမ်ားႏွင့္ ၿမိဳ႕သံ ရြာသံ ဆယ္တန္တို႔မွ ဆိတ္ၿငိမ္ျခင္း။

ေက်ာင္းထိုင္အဂၤါ ၅-ပါး။ ။ ေက်ာင္းထိုင္ပုဂိၢဳလ္တို႔၌ ျပည့္စံုရမည့္အဂၤါငါးပါး၊ ေက်ာင္းဒါကာတိုင္း သိထားရန္။ (ဆယ္၀ါျပည့္တင္း၊ ၀ိဘင္းႏွစ္ျဖာ၊ ကမၼာကမၼ၊ ခႏၶကပုဒ္၊ နာမ္႐ုပ္ပိုင္ပိုင္၊ ခြဲျခားႏိုင္၊ ေက်ာင္းထိုင္အဂၤါ ငါးပါးတည္း။) ပရိ၀ါပါဠိေတာ္။

ေက်ာင္းထိုင္ဘုန္းႀကီး ငရဲက်ျခင္းမ်ိဳး ၅-ပါး။ ။ ၎င္းအက်ယ္ကို အဂၤုတၱရ။ ပါ။ ဒု-အုပ္။ ၂၃၁-၌ ၾကည့္ပါ။
(၁) စာေပမသင္ Óဏ္မယွဥ္ပဲ ကဲ့ရဲ႕ထိုက္သူ၏ဂုဏ္ေက်းဇူးေတြကို ေျပာဆိုခ်ီးမြမ္းျခင္း၊
(၂) ကိုယ့္ထက္သာလြမ္း ခ်ီးမြမ္းထုိက္သူ၏ဂုဏ္ေက်းဇူးကို ကဲ့ရဲ႕႐ႈတ္ခ်ေျပာၾကားျုင္း၊
(၃) ေက်ာင္း၊
(၄) ဒါယကာ- ဒါယိကာမ၊
(၅) လာဘ္လာဘတို႔၌ သူမ်ားတကာ ရသြားမည္ကို မနာလို၀န္တိုရွိေနျခင္း။
ခုေခတ္ သဟာမ်ိဳးေတြ မ်ားလွ၏။

ေက်ာင္းထိုင္ဘုန္းႀကီး နတ္ျပည္ေရာက္ျခင္းမ်ိဳး ၅-ပါး။ ။ အဂၤုတၱရ။ ပါ။ ဒု-အုပ္။ ၂၃၁-၌ အက်ယ္႐ႈေလ။
(၁) ဥာဏ္ျဖင့္ဆင္ျခင္၍ ကဲ့ရဲ႕႐ႈတ္ခ် အျပစ္ျပထိုက္သူကို ကဲ့ရဲ႕ျပစ္တင္ရျခင္း၊
(၂) ခ်ီးမြမ္းထိုက္သူကို ခ်ီးမြမ္းေပးရျခင္း၊
(၃) ေက်ာင္းကန္၊
(၄) ဒါယကာ-ဒါယိကာမ၊
(၅) ပစၥည္းလာဘ္တို႔၌ သူမ်ားတကာ ရရွိသြားမည္ကို မနာလို၀န္တိုစိတ္ထား မရွိျခင္း။
ခုေခတ္ သဟာမ်ိဳးေတြ ရွားပါး၏။

ေက်ာင္းသခၤမ္းမ်ား၊ မ်ိဳး ၁၀-ပါး၊ ျခားနားသိေစလို။ ။ ရဟန္းေတာ္မ်ားႏွင့္သင့္ေလ်ာ္ေသာ ဆိတ္ၿငိမ္ရာေက်ာင္းမ်ိဳး ဆယ္ပါး။ ၎င္းအေျဖ (ရဟန္းေက်ာင္းမ်ား၊ မ်ိဳး၁၀-ပါး)၌ ၾကည့္ပါေလ။

ေက်ာ္ ၄-ပါးေခၚ၊ ဆရာေတာ္၊ စာေပၚ နာမည္ႀကီး။ ။ ဆရာေတာ္ဦးဗုဓ္စေသာ က်မ္းတတ္ဆရာအစဥ္အဆက္တို႔ခ်ီးမြမ္းေျပာဆိုမွတ္သားၾကကုန္ေသာ ျမန္မာႏိုင္ငံ က်မ္းတတ္အေက်ာ္ ဆရာေတာ္ ပုဂိၢဳလ္ေက်ာ္ႀကီးေလးပါး။
(၁) ပုဂံ သဒၵနီတိဆရာေတာ္ အရွင္အဂၢ၀ံသ၊
(၂) စစ္ကိုင္း အရွင္အရိယ၀ံသ ဆရာေတာ္၊
(၃) အင္း၀ ၀ရာဘိသဃၤနာထဆရာေတာ္၊
(၄) ေတာင္ဖီလာဆရာေတာ္ အရွင္မုနိႏၵေဃာသတို႔ ျဖစ္ၾက၏။

ကြၽန္ ၇-ဆက္။ ။
"ကြၽန္မွေမြးေသာ သေပါက္၊
သေပါက္မွေမြးေသာ သတက္၊
သတက္သားကို သတီ၊
သတီ၏ သားကို သတြတ္၊
သတြတ္သားကို သေတာ့၊
သေတာ့၏သားကို သေမွ်ာ့"
ဟု ဓမၼသတ္က်မ္း၌ လာကုန္၏။ ဤ၌ ေဆြ ၇-ဆက္ကဲ့သို႔ အထက္ေအာက္ ႏွစ္ပါးစံု ေရတြက္ျခင္း
မျပဳဘဲ အမိမွေအာက္ကိုသာ ေရတြက္ ရေလသည္၊ မႏုက်ယ္ ဓမၼသတ္ သတၱမတြဲ ပုဒ္မ ၂၆-၌လည္း ကြၽန္ ၇-ပါး။ တစ္နည္း ကြၽန္အျပား ၉၄-ပါးကို ခြဲျခားေသာတရားတြင္ ဆိုထား၏။

ကြၽန္မ်ိဳး ၄-ပါး။ ။ ၀ိနည္းမဟာ၀ါ။ ပါ။ ၁၀၇။ ႒။ ၂၈၂။ ပါရာဇိကဏ္။ ႒။ ပ-အုပ္ ၃၁၆။ ၀ိနည္းေတာ္လာရဟန္းခံမေပးေကာင္းေသာ ကြၽန္ ၄-မ်ိဳး။
(၁) ဓနကၠီတ ကြၽန္- ေငြ၀ယ္ကြၽန္၊
(၂) ကရ မရာနိတ ကြၽန္-သံု႔ပန္းç သံု႔ရကြၽန္၊
(၃) သံမံ ဒါသဗ် ကြၽန္- မိမိကိုယ္တိုင္ ကြၽန္စာရင္းအပ္ႏွင္းခံယူေသာကြၽန္၊
(၄) အေႏၲာ ဇာတ ကြၽန္- ကြၽန္မမွေမြးေသာ အိမ္ေပါက္ကြၽန္။

ကြၽန္၀တ္ ၅-ပါး။ ။ သူရင္းငွား ေက်းကြၽန္ကူလီ အလုပ္သမားတို႔ က်င့္ႀကံလိုက္နာရမည့္ ၀တ္ငါးပါး။
(၁) အရွင္အိပ္ၿပီးေနာက္မွ အိပ္ရျခင္း၊
(၂) အရွင္မထမီ ေရွးဦးစြာထရျခင္း၊
(၃) အရွင္ေပးမွ ယူရျခင္း၊
(၄) အရွင့္ေက်းဇူးကိုသာ ခ်ီးက်ဴးေျပာဆိုရျခင္း၊
(၅) လုပ္ခင္းေဆာင္တာဟူသမွ်ကို ေစ့စပ္ေသခ်ာစြာ လုပ္ကိုင္ေဆာင္ရြက္ ရျခင္း။
သိဂၤါေလာ၀ါဒသုတ္မွ။
ေဆာင္ထားရန္ပုဒ္။ ။ အိပ္ေသာ္ ေနာက္မွ၊ ထေသာ္ကားေရွ႕၊ ေပးမွယူအပ္၊ ေစ့စပ္ေဆာင္ရြက္၊ ေက်းဇူးျမြက္၊ ငါးခ်က္ကြၽန္က်င့္ရာ။

ကြၽန္းႀကီး ၄-ကြၽန္းႏွင့္ မွတ္သားဖြယ္ရာမ်ား ၂၄-ပါး။ ။ (သုတ္မဟာ၀ါ ႒- ၂၁၃- ၂၁၅။ မဇၩိမပဏၰာသ ႒-၂၅-တို႔၌႐ႈ) ဇိနာလကၤာရဋီကာတြင္ တစ္ကြၽန္း၌မွတ္သားဖြယ္ ၆-ပါးစီ ပါသည္။
(၁) ဇမၺဴဒီပါကြၽန္း- သံုးေထာင့္ပံုသဏၭာန္ရွိ၍ ယူဇနာ ၁၀၀၀၀-က်ယ္ေသာ ေတာင္ကြၽန္း၊ ကြၽန္းဦးသေျပပင္ ရွိ၏၊ ကြၽန္းသူကြၽန္းသားတို႔အသက္ကား အပိုင္းအျခားမရွိ။
(၂) ၪပဗၺ၀ိေဒဟကြၽန္း- လ ထက္၀က္ သဏၭာန္ရွိ၍ ယူဇနာ ၇၀၀၀-က်ယ္ေသာ အေရွ႕ကြၽန္း၊ ကြၽန္းဦးကုကိၠဳပင္ရွိ၏၊ ကြၽန္းသူကြၽန္းသားတို႔၏အသက္ကား ၅၀၀-ရွည္ေသာ ဟူ၏၊ ဇိနာလကၤာရဋီကာ၌ ယူဇနာ ၉၀၀၀-အက်ယ္ျပ၏။
(၃) အပရ ေဂါယာနကြၽန္း- ၀ိုင္းေသာလျပည့္၀န္းသဏၭာန္ရွိ၍ ယူဇနာ ၇၀၀၀-က်ယ္ေသာ အေနာက္ကြၽန္း၊ ကြၽန္းဦးထိန္ပင္ရွိ၏၊ ကြၽန္းသူကြၽန္းသားတို႔အသက္ကား ၁၀၀၀-ရွည္၏။
(၄) ဥတၱရကု႐ုကြၽန္း- ေလးေထာင့္အင္းပ်ဥ္သဏၭာန္ရွိ၍ ယူဇနာ ၈၀၀၀-က်ယ္ေသာ ေျမာက္
ကြၽန္း၊ ကြၽန္းဦး၌ ပေဒသာပင္ေပါက္၏၊ ကြၽန္းသူကြၽန္းသားတို႔အသက္ကား ၁၀၀၀-ရွည္၏။